71 lat temu - 20 września 1942 roku rozkazem pułkownika Ignacego Oziewicza powołane zostały Narodowe Siły Zbrojne - druga po Armii Krajowej podziemna siła zbrojna.
Z powstaniem NSZ łączył się rozłam w Stronnictwie Narodowym oraz w istniejącej od 1939 roku Narodowej Organizacji Wojskowej. Spór dotyczył scalenia NOW z ZWZ – AK. Przeciw scaleniu opowiedziała się większość oficerów Komendy Głównej NOW, przyjmując nazwę Armia Narodowa. Rozłamowcy (August Michałowski „Roman”, Władysław Pacholczyk „Adam”) porozumieli się z działaczami innej podziemnej organizacji narodowej – Narodowo Ludowej Organizacji Walki powołując Tymczasową Komisję Rządzącą Stronnictwa Narodowego (TKRSN). Głównym organem prasowym była „Wielka Polska” stąd częsta nazwa: SN – „Wielka Polska” .
Od połowy 1942 roku rozpoczęły się negocjacje pomiędzy kierownictwem politycznym SN „Wielka Polska” a Grupą Szańca, dotyczące powołania wspólnej organizacji wojskowej. W ten sposób powstały zalążki nowej narodowej podziemnej organizacji wojskowej – Narodowych Sił Zbrojnych (NSZ). Oprócz Związku Jaszczurczego oraz rozłamowców z SN – NOW w skład NSZ weszli w całości lub częściowo członkowie następujących organizacji: Narodowo – Ludowa Organizacja Walki, Polski Obóz Narodowo – Syndykalistyczny, Zakon Odrodzenia Polski, Zbrojne Pogotowie Narodu, Legion Unii Narodów Słowiańskich oraz część Tajnej Armii Polskiej, Organizacji Wojskowej „Wilki”, Konfederacji Zbrojnej, Polskich Wojsk Unijnych, Polskiej Organizacji Zbrojnej, Korpusu Obrońców Polski, Załogi Partyzantów Wojskowych, Bojowej Organizacji Wschód i innych mniejszych organizacji . Ten złożony konglomerat kilkunastu organizacji narodowych powołał liczącą około 70.000 – 100.000 ludzi, formację zbrojną. Do dziś rozbieżności budzi do dziś kwestia liczebności struktur, które do NSZ wprowadziły dwie największe, tworzące je organizacje: SN „Wielka Polska” i ZJ. Ci pierwsi twierdzą, że członkowie SN „Wielka Polska” stanowiły 80 – 90 % NSZ a ZJ około 10 %. Natomiast osoby związane z ZJ twierdzą odwrotnie . Dane z dokumentów NSZ i NOW wskazuje, że większość w NSZ mieli dawni członkowie NOW. Była to organizacja wolna od wpływów zewnętrznych, całkowicie samodzielna oraz nie finansowana przez żadną ze stron. NSZ były samodzielnym bytem politycznym, materialnym a przede wszystkim ideologicznym . Bardzo trudno ustalić dokładną datę powstania NSZ. Zazwyczaj uznaje się datę wydania pierwszego rozkazu dowódcy NSZ pułkownika Ignacego Oziewicza - „Czesława”, a było to 20.09.1942 roku. Następcą, po aresztowaniu „Czesława” w czerwcu 1943 r., został płk Tadeusz Kurcyusz „Żegota”, „Morski”, który piastował swoje obowiązki do kwietnia 1944 roku.
 |
| płk Ignacy Oziewicz |
 |
| płk Tadeusz Kurcyusz |
NSZ były formacją o charakterze wojskowym, nie prowadziły, więc samodzielnej polityki. Podlegały one dyrektywom Tymczasowej Narodowej Rady Politycznej (TNRP) , która posiadała kompetencje do prowadzenia działalności politycznej i reprezentowania NSZ w kontaktach z ZWZ – AK, a także z innymi ośrodkami politycznymi. TNRP, która formalnie została utworzona 08.05.1943r., liczyła 40 osób . Bezpośrednio zapleczem politycznym NSZ kierowało Prezydium TNRP (jako organ wykonawczy), składająca się z 8 osób. Na czele TNRP stał Zbigniew Stypułkowski (jako sekretarz generalny). TNRP, niezależnie od pionu wojskowego (NSZ) oraz pionu cywilnego ZWZ – AK, tworząc zarazem alternatywę wobec Delegatury Rządu (choć ich działalność bardzo często się pokrywała), utworzyła własną strukturę administracyjno – polityczną (cywilną) pod nazwą: Służba Cywilna Narodu (SCN) , która powstała poprzez rozwinięcie struktur Komisariatu Cywilnego ZJ. W skład SCN wchodzili fachowcy powiązani z SN jak i bezpartyjni (przykładem jest okręg lubelski SCN) . Kierownikiem SCN był Kazimierz Gluziński. SCN była podzielona na kilkanaście wydziałów (prowadzono m.in. tajne nauczanie, szkolono urzędników, tworzono też plany odbudowy i rozbudowy gospodarki Polski, działała administracja, przygotowywano służbę porządkową, która później miała pełnić funkcję policyjną; istniały też dwa piony: propagandowy oraz sądowniczy, ten drugi np. nie istniał w GL – AL) .
Zarówno SCN, jak i NSZ, uznawały Polski Rząd w Londynie, a także układ sił na emigracji, natomiast nie zgadzali się na wyłączność Delegatury Rządu oraz AK w polskim podziemiu. Różnice pomiędzy AK a NSZ pojawiają się w programie NSZ. Do głównych celów NSZ zaliczono: nienaruszalność granic ustalonych traktatem ryskim, przyłączenie do Polski dawnych ziem piastowskich (Dolny Śląsk, Pomorze, Prusy Wschodnie – zadaniem NSZ było przygotowanie siły zbrojnej, która w chwili załamania się Niemiec, poprzez „fakty dokonane”, miała siłą ustanowić zachodnią granicę na linii rzek Odry i Nysy Łużyckiej) , innym celem była budowa Wielkiej Polski (państwa będącego mocarstwem w Europie środkowo – wschodniej, państwa, które będzie się w stanie przeciwstawić agresji ze wschodu i zachodu), opartego na zasadach Kościoła Katolickiego . Program NSZ odnosił się do budowy tzw. „ustroju narodowego”. Zamierzano przebudować ustrój państwa. Władza głowy państwa, a także senatu, miała być bardzo silna, będąc przeciwwagą sejmokracji z dwudziestolecia międzywojennego. Zamierzano zdecentralizować administrację oraz rozwinąć samorządy. System wychowawczy miał być oparty na etyce katolickiej oraz solidaryzmie narodowym. Aby plan się powiódł, potrzebna była silna rodzina oraz tzw. szkoła samorządowa (wzorowana na systemie brytyjskim). Podporą ustroju gospodarczego miała być własność prywatna, głoszono też potrzebę umiarkowanej reformy rolnej.
Zdecydowanym rozróżnikiem pomiędzy NSZ a ZWZ-AK był stosunek do ZSRR. W odróżnieniu od ZWZ-AK, NSZ uznawały ZSRR za takiego samego wroga jak Niemcy, zaś od przełomu 1942/43r (po bitwie pod Stalingradem), uznano, że klęska Niemiec to kwestia czasu i należy się przygotować do nowej okupacji – sowieckiej. Odrzucono idee powstania antyniemieckiego, gdyż wg NSZ, byłby to czyn samobójczy, w dodatku szedłby na rękę komunistom. Dlatego postanowiono, że należy zlikwidować komunistyczną agenturę (czyli oddziały Gwardii Ludowej – Armii Ludowej oraz partyzantów radzieckich) w Polsce, co też robiono w praktyce (czyli likwidowano) od przełomu lipca i sierpnia 1943 roku.
Pion wojskowy NSZ dzielił się na: Oddziały Akcji Specjalnej (OAS lub AS), Oddziały Dyspozycyjne (OD), Oddziały Partyzanckie (OP) i Oddziały Pogotowia Akcji Specjalnej (O PAS) . AS utworzono w październiku (listopadzie) 1942 roku, na mocy rozkazu Komendanta Głównego NSZ płk Czesława Oziewicza ”Czesława”
jednym z głównych celów istnienia i działalności oddziałów partyzanckich była ochrona ludności cywilnej. Zdawano zaś sobie sprawę z tego, że konieczne jest prowadzenie konspiracji cywilnej i wojskowej w terenie. Dlatego postanowiono utworzyć specjalne jednostki, które przeprowadzałyby akcje militarne (takie jak: sabotaż, samoobrona,...). I tak ZWZ-AK utworzyła Kedyw (Kierownictwo Dywersji), a NSZ – Akcję Specjalną . Oddziały partyzanckie AS NSZ ograniczały się do kilku celów:
• Akcje zaopatrzeniowe (zdobywanie broni i pieniędzy),
• Odbijanie więźniów,
• Ochrona ludności cywilnej (zarówno przed okupantem hitlerowskim jak i bandami rabunkowymi).
Narodowe Siły Zbrojne przeprowadziły wiele udanych akcji przeciw niemieckiemu okupantowi. Przykładem może być akcja oddziału NSZ plut. Tomasza Wójcika Tarzana z 26 sierpnia 1943 gdy zabito gen. Kurta Rennera, który był najwyższym stopniem niemiecki oficerem zlikwidowanym przez polskie podziemie. NSZ działał też aktywnie na froncie antysowieckim i antybandyckim, likwidując sowieckie oddziały partyzanckie, które ściągały represje na ludność i bandytów (często występujących pod szyldem Gwardii Ludowej).
Na początku 1944, wskutek szybkich postępów Armii Czerwonej i wiążącego się z nimi zagrożenia sowieckiego, KG NSZ opracowała wytyczne operacyjne, zgodnie z którymi należało przerzucić wszystkie siły NSZ na tereny zajęte przez aliantów zachodnich, unikając walk zarówno z Sowietami, jak też Niemcami. W tym celu planowano utworzyć 3 grupy operacyjne. W rezultacie udało się jedynie na Kielecczyźnie w czerwcu 1944 r. przeprowadzić koncentrację lokalnych oddziałów NSZ, która objęła oddziały „Bema” i „Dymszy” z Okręgu Kieleckiego, „Żbika” i „Łosia” z Okręgu Częstochowskiego oraz „Stepa” z Okręgu Lubelskiego. Rozkazem komendanta Okręgu Kieleckiego oddziały te zostały połączone w 202 pp i 204 pp NSZ. W sierpniu 1944 r. oba pułki utworzyły Brygadę Świętokrzyską NSZ – największy zwarty oddział NSZ istniejący podczas okupacji. Uznanie przez NSZ ZSRR za głównego wroga, jak też zamiary ewakuacji oddziałów na Zachód, musiały w końcu doprowadzić do pewnego zbliżenia z Niemcami. Od początku stycznia 1945, w obliczu zbliżania się Sowietów, Brygada, po zawarciu porozumienia z Niemcami dotyczącego zaprzestania z nimi walki w celu bezpiecznego opuszczenia terenów zagrożonych przez wojska sowieckie, zaczęła wycofywać się na obszar Protektoratu Czech i Moraw, na tereny, do których zbliżały się wojska amerykańskie.
Brygada Świętokrzyska NSZ w maju 1945 roku zdążyła jeszcze w Holiszowie w Czechosłowacji wyzwolić obóz koncentracyjny, który miał być właśnie zlikwidowany przez Niemców. Brygada została potem wcielona do armii amerykańskiej. Wielu żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych nie złożyło broni po wojnie. Tworzyli oni struktury antykomunistycznego podziemia. Ostatni komendant NSZ - Stanisław Kasznica został zamordowany przez komunistów w 1948 roku.
Cześć ich pamięci!
Zarówno SCN, jak i NSZ, uznawały Polski Rząd w Londynie, a także układ sił na emigracji, natomiast nie zgadzali się na wyłączność Delegatury Rządu oraz AK w polskim podziemiu. Różnice pomiędzy AK a NSZ pojawiają się w programie NSZ. Do głównych celów NSZ zaliczono: nienaruszalność granic ustalonych traktatem ryskim, przyłączenie do Polski dawnych ziem piastowskich (Dolny Śląsk, Pomorze, Prusy Wschodnie – zadaniem NSZ było przygotowanie siły zbrojnej, która w chwili załamania się Niemiec, poprzez „fakty dokonane”, miała siłą ustanowić zachodnią granicę na linii rzek Odry i Nysy Łużyckiej) , innym celem była budowa Wielkiej Polski (państwa będącego mocarstwem w Europie środkowo – wschodniej, państwa, które będzie się w stanie przeciwstawić agresji ze wschodu i zachodu), opartego na zasadach Kościoła Katolickiego . Program NSZ odnosił się do budowy tzw. „ustroju narodowego”. Zamierzano przebudować ustrój państwa. Władza głowy państwa, a także senatu, miała być bardzo silna, będąc przeciwwagą sejmokracji z dwudziestolecia międzywojennego. Zamierzano zdecentralizować administrację oraz rozwinąć samorządy. System wychowawczy miał być oparty na etyce katolickiej oraz solidaryzmie narodowym. Aby plan się powiódł, potrzebna była silna rodzina oraz tzw. szkoła samorządowa (wzorowana na systemie brytyjskim). Podporą ustroju gospodarczego miała być własność prywatna, głoszono też potrzebę umiarkowanej reformy rolnej.
Zdecydowanym rozróżnikiem pomiędzy NSZ a ZWZ-AK był stosunek do ZSRR. W odróżnieniu od ZWZ-AK, NSZ uznawały ZSRR za takiego samego wroga jak Niemcy, zaś od przełomu 1942/43r (po bitwie pod Stalingradem), uznano, że klęska Niemiec to kwestia czasu i należy się przygotować do nowej okupacji – sowieckiej. Odrzucono idee powstania antyniemieckiego, gdyż wg NSZ, byłby to czyn samobójczy, w dodatku szedłby na rękę komunistom. Dlatego postanowiono, że należy zlikwidować komunistyczną agenturę (czyli oddziały Gwardii Ludowej – Armii Ludowej oraz partyzantów radzieckich) w Polsce, co też robiono w praktyce (czyli likwidowano) od przełomu lipca i sierpnia 1943 roku.
Pion wojskowy NSZ dzielił się na: Oddziały Akcji Specjalnej (OAS lub AS), Oddziały Dyspozycyjne (OD), Oddziały Partyzanckie (OP) i Oddziały Pogotowia Akcji Specjalnej (O PAS) . AS utworzono w październiku (listopadzie) 1942 roku, na mocy rozkazu Komendanta Głównego NSZ płk Czesława Oziewicza ”Czesława”
jednym z głównych celów istnienia i działalności oddziałów partyzanckich była ochrona ludności cywilnej. Zdawano zaś sobie sprawę z tego, że konieczne jest prowadzenie konspiracji cywilnej i wojskowej w terenie. Dlatego postanowiono utworzyć specjalne jednostki, które przeprowadzałyby akcje militarne (takie jak: sabotaż, samoobrona,...). I tak ZWZ-AK utworzyła Kedyw (Kierownictwo Dywersji), a NSZ – Akcję Specjalną . Oddziały partyzanckie AS NSZ ograniczały się do kilku celów:
• Akcje zaopatrzeniowe (zdobywanie broni i pieniędzy),
• Odbijanie więźniów,
• Ochrona ludności cywilnej (zarówno przed okupantem hitlerowskim jak i bandami rabunkowymi).
Narodowe Siły Zbrojne przeprowadziły wiele udanych akcji przeciw niemieckiemu okupantowi. Przykładem może być akcja oddziału NSZ plut. Tomasza Wójcika Tarzana z 26 sierpnia 1943 gdy zabito gen. Kurta Rennera, który był najwyższym stopniem niemiecki oficerem zlikwidowanym przez polskie podziemie. NSZ działał też aktywnie na froncie antysowieckim i antybandyckim, likwidując sowieckie oddziały partyzanckie, które ściągały represje na ludność i bandytów (często występujących pod szyldem Gwardii Ludowej).
Na początku 1944, wskutek szybkich postępów Armii Czerwonej i wiążącego się z nimi zagrożenia sowieckiego, KG NSZ opracowała wytyczne operacyjne, zgodnie z którymi należało przerzucić wszystkie siły NSZ na tereny zajęte przez aliantów zachodnich, unikając walk zarówno z Sowietami, jak też Niemcami. W tym celu planowano utworzyć 3 grupy operacyjne. W rezultacie udało się jedynie na Kielecczyźnie w czerwcu 1944 r. przeprowadzić koncentrację lokalnych oddziałów NSZ, która objęła oddziały „Bema” i „Dymszy” z Okręgu Kieleckiego, „Żbika” i „Łosia” z Okręgu Częstochowskiego oraz „Stepa” z Okręgu Lubelskiego. Rozkazem komendanta Okręgu Kieleckiego oddziały te zostały połączone w 202 pp i 204 pp NSZ. W sierpniu 1944 r. oba pułki utworzyły Brygadę Świętokrzyską NSZ – największy zwarty oddział NSZ istniejący podczas okupacji. Uznanie przez NSZ ZSRR za głównego wroga, jak też zamiary ewakuacji oddziałów na Zachód, musiały w końcu doprowadzić do pewnego zbliżenia z Niemcami. Od początku stycznia 1945, w obliczu zbliżania się Sowietów, Brygada, po zawarciu porozumienia z Niemcami dotyczącego zaprzestania z nimi walki w celu bezpiecznego opuszczenia terenów zagrożonych przez wojska sowieckie, zaczęła wycofywać się na obszar Protektoratu Czech i Moraw, na tereny, do których zbliżały się wojska amerykańskie.
Brygada Świętokrzyska NSZ w maju 1945 roku zdążyła jeszcze w Holiszowie w Czechosłowacji wyzwolić obóz koncentracyjny, który miał być właśnie zlikwidowany przez Niemców. Brygada została potem wcielona do armii amerykańskiej. Wielu żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych nie złożyło broni po wojnie. Tworzyli oni struktury antykomunistycznego podziemia. Ostatni komendant NSZ - Stanisław Kasznica został zamordowany przez komunistów w 1948 roku.
Cześć ich pamięci!
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz