85. rocznica powstania Stronnictwa Narodowego

 W październiku 1928 r. w wyniku przekształcenia Związku Ludowo-Narodowego powstało Stronnictwo Narodowe, którego zadaniem było prowadzenie bieżącej działalności politycznej obozu Narodowej Demokracji.

Po zamachu majowym w 1926 r. Związek Ludowo-Narodowy stopniowo tracił na znaczeniu na skutek represji ze strony rządzącej sanacji. 7 października 1928 r. na miejsce ZLN powołane zostało Stronnictwo Narodowe. Na pierwszego prezesa Rady Naczelnej i Zarządu Głównego wybrano Joachima Bartoszewicza.

Program partii zakładał budowę Katolickiego Państwa Narodu Polskiego, opowiadał się za hierarchiczną organizacją społeczeństwa i przekształceniem ustroju politycznego zwiększającym rolę elity narodowej w państwie. Stronnictwo będące w opozycji do obozu piłsudczykowskiego organizowało antysanacyjne wiece i manifestacje.

Z początkiem lat 30. w Stronnictwie Narodowym zaistniał wyraźny podział na dwie frakcje. Pierwszą była grupa „starych” optująca za działaniem na drodze parlamentaryzmu. Drugą frakcję stanowili „młodzi” postulujący radykalniejsze działania, związani z powstałym w 1926 r. Obozem Wielkiej Polski, organizacją mającą na celu zjednoczenie prawicowych przeciwników sanacji. Głosząc poglądy o kryzysie liberalnej demokracji, dążyli oni do zespolenia zasad katolicyzmu z nacjonalizmem.Z czasem konflikt między frakcjami doprowadził do rozłamów, w 1933 r. wyodrębnił się Związek Młodych Narodowców, a rok później Obóz Narodowo-Radykalny.

W 1935 r. władzę w Stronnictwie przejęli „młodzi” przyjmując nową założenie programowe będące kontynuacją linii politycznej OWP. W lutym tego roku jeden z „młodych”, Tadeusz Bielecki został mianowany wiceprezesem Zarządu Głównego SN i kierownikiem wydziału organizacyjnego. W czerwcu 1939 r. został wybrany prezesem Stronnictwa Narodowego, którą to funkcję sprawował aż do śmierci.

W przeddzień II wojny światowej Stronnictwo Narodowe było największą partią polityczną w Polsce skupiającą ponad 200 tysięcy członków. Jego organami prasowymi były m.in. „Gazeta Warszawska” oraz „Kurier Poznański”.

Po kampanii wrześniowej przedstawiciele partii weszli w skład Rządu RP na Uchodźstwie, Delegatury Rządu na Kraj i Politycznego Komitetu Porozumiewawczego. W okupowanej Polsce Stronnictwo utworzyło własne siły zbrojne - Narodową Organizację Wojskową. W listopadzie 1944 r. powołało Narodowe Zjednoczenie Wojskowe, przeznaczone do walki o wyzwolenie kraju spod sowieckiej okupacji.

Po zakończeniu wojny, po nieudanej próbie przejścia do działalności legalnej, Stronnictwo Narodowe jako całość pozostawało w podziemiu. Represjonowani przez władze komunistyczne, w egzekucjach i więzieniach tracili życie zarówno najważniejsi, jak i szeregowi działacze partii oraz oficerowie i żołnierze narodowego podziemia zbrojnego.

W czerwcu 1945 r., w głośnym Procesie 16 w Moskwie, sądzeni byli również działacze Stronnictwa Narodowego - Stanisław Jasiukowicz, Aleksander Zwierzyński, Kazimierz Kobylański i Zbigniew Stypułkowski. Pierwszy z nich zmarł rok później w szpitalu więziennym na Butyrkach w Moskwie.

W maju 1948 r. Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie skazał na dożywotnie więzienie członków prezydium SN z prezesem Leonem Dziubeckim na czele, zmarłym miesiąc później w niejasnych okolicznościach w mokotowskim więzieniu.

Rozbite Stronnictwo Narodowe kontynuowało działalność poza granicami kraju posiadając struktury wśród wszystkich większych skupisk polskiej emigracji w Europie Zachodniej. Organem prasowym partii była wydawana w Londynie „Myśl Polska”.

Podczas zjazdu emigracyjnego we wrześniu 1992 r. władze Stronnictwa podjęły decyzję o samorozwiązaniu i przekazaniu ciągłości organizacyjnej oraz majątku Stronnictwu Narodowo-Demokratycznemu.